1. Εισαγωγή

Ο τουρισμός είναι μια βιομηχανία που εξελίσσεται διαρκώς και αποτελεί παγκοσμίως έναν από τους βασικούς μοχλούς ανάπτυξης, στηρίζοντας την υφιστάμενη απασχόληση, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλοντας κατά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό (>10%) στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Το γεγονός αυτό στρέφει ολοένα και περισσότερο τα βλέμματα προς τον συγκεκριμένο κλάδο, καθώς τον καθιστά υπό προϋποθέσεις ικανό να συμβάλει σε αυτό που ονομάζουμε βιώσιμη ανάπτυξη. Τι σημαίνει όμως ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη», ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα τουριστικά καταλύματα έτσι ώστε να συνδράμουν σε αυτή και ποια οφέλη θα αποκομίσουν;

Βιώσιμη ανάπτυξη ή αλλιώς βιωσιμότητα σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς όμως να υποσκάπτουν κατ’ αυτό τον τρόπο την ικανοποίηση των αναγκών των γενεών που θα ακολουθήσουν. Η βιωσιμότητα θεωρείται σήμερα ο κυρίαρχος παράγοντας που οδηγεί μια επιχείρηση στην επιτυχία και αποτελείται από τρεις (3) πυλώνες: α. Περιβάλλον, β. Κοινωνία, γ. Οικονομία. Οι επιχειρηματίες στον τομέα του τουρισμού αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο τη σημασία των πρακτικών βιωσιμότητας και την αναγκαιότητα της εφαρμογής τους. Το ISO 21401:2018 συνιστά μία επίσημη πιστοποίηση εφαρμογής βιώσιμων πρακτικών από τις τουριστικές εγκαταστάσεις στέγασης. Ακολούθως, παρατίθεται το πεδίο εφαρμογής, οι βασικές αρχές, οι λειτουργικές απαιτήσεις του, καθώς επίσης και τα οφέλη που αποκομίζονται μέσα από την απόκτησή του.

2. Γενική Περιγραφή – Πεδίο Εφαρμογής

Το ISO 21401:2018 αποτελεί ένα αμερόληπτο και απαλλαγμένο από εμπορικά συμφέροντα διεθνές Διαχειριστικό Πρότυπο, το οποίο καθορίζει τις περιβαντολλογικές, κοινωνικές και οικονομικές προδιαγραφές για την εφαρμογή και την ορθή λειτουργία ενός συστήματος διαχείρισης της βιωσιμότητας στα τουριστικά καταλύματα. Το συγκεκριμένο Πρότυπο είναι εφαρμόσιμο σε κάθε είδους τουριστικό κατάλυμα, ανεξαρτήτως μεγέθους ή τοποθεσίας στην οποία είναι εγκατεστημένο. Επιπλέον, περιλαμβάνει συγκεκριμένες πρακτικές που είναι στενά συνυφασμένες με την προστασία του περιβάλλοντος, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την υγεία και την ασφάλεια στο χώρο εργασίας, την κατανάλωση νερού και ενέργειας, την παραγωγή απορριμμάτων και την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

3. Δομή – Βασικές Αρχές

Η δομή του συγκεκριμένου Διαχειριστικού Συστήματος βασίζεται στη δομή διαφόρων άλλων ευρέως διαδεδομένων Προτύπων (ISO 9001/ 14001/ 45001/ 22000) και το γεγονός αυτό καθιστά σε κάθε περίπτωση ευκολότερη την ενσωμάτωση και την εφαρμογή του. Οι βασικές αρχές του συνοψίζονται παρακάτω:

  • Καθορισμός εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα του Συστήματος Διαχείρισης της Βιωσιμότητας (ΣΔΒ)
  • Καθορισμός των ενδιαφερομένων μερών, τα οποία σχετίζονται με το ΣΔΒ, καθώς επίσης και των αναγκών/ προσδοκιών τους
  • Ηγεσία και δέσμευση σε ανώτατο διοικητικό επίπεδο όσον αφορά τη λειτουργία του ΣΔΒ
  • Επίτευξη συνεχούς βελτίωσης του ΣΔΒ μέσω σωστού προσδιορισμού και αντιμετώπισης κινδύνων/ ευκαιριών
  • Καθορισμός και τεκμηρίωση στόχων βιωσιμότητας σε συγκεκριμένες λειτουργίες και επίπεδα του Οργανισμού
  • Ενεργή συμμετοχή του προσωπικού στη βελτίωση της απόδοσης βιωσιμότητας του Οργανισμού μέσω πληροφόρησής του για την πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης και ανάληψης δράσεων, όπου αυτό είναι αναγκαίο, με σκοπό την απόκτηση των απαραίτητων ικανοτήτων
  • Λήψη αποφάσεων όσον αφορά το ΣΔΒ βάσει τεκμηριωμένων πληροφοριών
  • Διεργασιακή προσέγγιση: Ο Οργανισμός πρέπει να εντοπίσει τις διεργασίες εκείνες, οι οποίες έχουν ή μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση σε πτυχές βιωσιμότητας και να πραγματοποιήσει τους απαραίτητους ελέγχους
  • Διαρκής εξέταση αποδοτικότητας του ΣΔΒ, έτσι ώστε να διαβεβαιώνεται η καταλληλότητα και η επάρκειά του.

4. Λειτουργικές Απαιτήσεις

Οι απαιτήσεις για τα βιώσιμα τουριστικά καταλύματα χωρίζονται σε περιβαντολλογικές, κοινωνικές και οικονομικές, και συνοψίζονται ως ακολούθως:

Ι.Περιβαλλοντολογικές απαιτήσεις

Α. Δέσμευση για την προστασία των φυσικών περιοχών (διατήρηση χλωρίδας και πανίδας)

Β. Διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής του καταλύματος σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό μοντέλο και την αρχιτεκτονική κουλτούρα της περιοχής

Γ. Εφαρμογή μέτρων και καθορισμός στόχων για μείωση, επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση στερεών αποβλήτων σύμφωνα με τις ισχύουσες τοπικές συνθήκες, καθώς επίσης και σχεδιασμός/ χρήση αντίστοιχων μέτρων για ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων που προκαλούνται στο περιβάλλον από υγρά λύματα

Δ. Σχεδιασμός και εφαρμογή μέτρων για τη μείωση του θορύβου και των εκπομπών αερίων στην ατμόσφαιρα

Ε. Σχεδιασμός και εφαρμογή μέτρων για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας (ιδιαιτέρως του ποσοστού εκείνου που προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές), καθορισμός ενεργειακών στόχων και χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Α.Π.Ε.)

ΣΤ. Παρακολούθηση και έλεγχος της κατανάλωσης νερού, μαζί με σχεδιασμό/ εφαρμογή μέτρων για τον περιορισμό της μέσα από θέσπιση συγκεκριμένων στόχων

Ζ. Ενημέρωση των πελατών για τις δεσμεύσεις εξοικονόμησης ενέργειας και μειωμένης κατανάλωσης ύδατος, καθώς και ενθάρρυνση της συμμετοχής τους

ΙΙ. Κοινωνικές απαιτήσεις

Α. Συμβολή στην ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων μέσω εθελοντικών δράσεων/ πρωτοβουλιών και δημιουργίας διαύλων επικοινωνίας

Β. Πρόσληψη εργαζομένων που προέρχονται από τις τοπικές κοινωνίες και χρησιμοποίησή τους ακόμα και σε διοικητικές θέσεις του Οργανισμού

Γ. Διακίνηση χειροποίητων τοπικών προϊόντων εντός της μονάδας με σκοπό την προώθηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ πελατών και τοπικών παραγωγών

Δ. Διαβεβαίωση όσον αφορά την υγιεινή και την ασφάλεια των εγκαταστάσεων των εργαζομένων, καθώς επίσης και διαφάνεια των μισθών και των λοιπών πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν

Ε. Ανάληψη πρωτοβουλιών για τη γνώση και διατήρηση της τοπικής κουλτούρας, μέσα από το σεβασμό στις παραδόσεις, τις συνήθειες και τα δικαιώματα του γηγενή πληθυσμού

ΣΤ. Εφαρμογή εκπαιδευτικών δράσεων για τις τοπικές κοινωνίες, τους εργαζομένους και τις οικογένειές τους

ΙΙΙ. Οικονομικές απαιτήσεις

Α. Κατάρτιση οικονομικού πλάνου που παρουσιάζει και αποδεικνύει την οικονομική βιωσιμότητα

Β. Διαβουλεύσεις με την τοπική κοινωνία σε περίπτωση ανάγκης επέκτασης των εγκαταστάσεων της μονάδας, η οποίες θα σχετίζονται με τις κοινωνικές επιπτώσεις της συγκεκριμένης ενέργειας

Γ. Σχεδιασμός και παροχή προϊόντων/ υπηρεσιών με βάση τις τοπικές παραδόσεις και λαμβάνοντας υπόψιν το προφίλ και τις προσδοκίες των επισκεπτών 

Δ. Μέτρηση της ικανοποίησης των επισκεπτών, τα αποτελέσματα της οποίας θα είναι προσβάσιμα σε όλους και θα χρησιμοποιούνται στην κριτική ανάλυση του ΣΔΒ

Ε. Συνεπής διαχείριση των παραπόνων και των προτάσεων των πελατών

ΣΤ. Επιλογή προμηθευτών, η οποία θα βασίζεται σε απαιτήσεις βιωσιμότητας

Ζ. Εντοπισμός και επιλογή προϊόντων/ υπηρεσιών/ προμηθειών που παράγονται από τοπικές κοινωνίες

Η. Συνεχής εντοπισμός και αξιολόγηση των κινδύνων, εφαρμογή αναγκαίων μέτρων ελέγχου και χρήση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν κατά τον καθορισμό των στόχων βιωσιμότητας

5. Πλεονεκτήματα/ Οφέλη

Τα βασικά πλεονεκτήματα και οφέλη της ανάπτυξης και εφαρμογής του ISO 21401:2018 είναι τα εξής:

  1. Εξορθολογισμός των διαδικασιών, ο οποίος οδηγεί στη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών
  2. Βελτίωση της προβολής και της φήμης του Οργανισμού, με συνέπεια την αυξημένη κερδοφορία (προσέλκυση υψηλού εισοδήματος τουριστών)
  3. Ευκολότερη πρόσβαση στην άντληση κεφαλαίων, είτε δανειακά μέσω τραπεζών είτε μέσω Funds
  4. Βελτίωση της ικανότητας αντιμετώπισης εκτάκτων περιβαλλοντικών φαινομένων, ατυχημάτων εντός της μονάδας και θεμάτων ασφάλειας εργαζομένων και πελατών
  5. Ευρεία εξοικονόμηση κόστους μέσα από τη διαχείριση περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονομικών απαιτήσεων (π.χ. εξοικονόμηση λόγω της χρήσης φυσικών/ ενεργειακών πόρων)
  6. Συμβολή στις διεθνείς πολιτικές για την περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα
  7. Δέσμευση της Διοίκησης για τη λειτουργία ενός ΣΔΒ με ενέργειες για τη συνεχή βελτίωσή του, κάτι το οποίο «χτίζει» εμπιστοσύνη και εγγυάται αξιοπιστία
  8. Εύκολη ενσωμάτωση με άλλα διεθνώς αναγνωρισμένα Πρότυπα Πιστοποίησης